Echokardiografia funkcjonalna noworodkowa (Targeted Neonatal Echocardiography) z elementami badania ultrasonograficznego poin-of-care (POCUS) – kurs dla zaawansowanych / średniozaawansowanych.

Dlaczego i dla kogo organizujemy kurs noworodkowej celowanej echokardiografii (TNE) i ultrasonografii punktowej (POCUS) w stanach nagłych, z uwzględnieniem krytycznych wad serca?

Kurs neokardiologii – praktyczny kurs dla neonatologów, pediatrów i kardiologów. Kurs dla osób średnio- i zawansowanych w badaniach echokardiograficznych.

Leczenie noworodków na oddziale intensywnej terapii wymaga szybkiego podejmowania właściwych i precyzyjnych decyzji a obrazowanie ultrasonograficzne nie tylko pomaga we wdrażaniu leczenia, ale również pozwala na rzeczywistą oceną jego skuteczności.

Zastosowanie TNE w procesie leczniczym według danych z badań naukowych wiąże się ze zmianą strategii postępowania w prawie 40% przypadków i wzrasta >80% w przypadku chorób krytycznych, takich jak ostre nadciśnienie płucne (PH), niedociśnienie lub wstrząs. TNE jest powszechnie stosowane u wcześniaków z przetrwałym przewodem tętniczym (PDA) – w celu właściwego rozstrzygania o jego roli, dostosowania rodzaju i czasu trwania leczenia farmakologicznego, kwalifikacji do leczenia chirurgicznego oraz oceny niestabilności klinicznej układu krążenia przed (!) i po zamknięciu interwencyjnym (z dostępu naczyniowego z zamknięciem urządzeniem przezcewnikowym lub podwiązanie chirurgiczne). Dzięki stałej dostępności TNE na oddziałach intensywnej terapii noworodków umożliwia się szybką diagnozę i leczenie powikłań zagrażających życiu, takich jak tamponada serca. TNE może ujawnić przypadkowe, ale bardzo istotne anomalie, takie jak nieprawidłowo położone końcówki centralnych cewników czy zidentyfikować strukturalne wady serca.

TNE ma zastosowanie w ocenie ciężkości choroby naczyń płucnych, przecieków zewnątrzsercowych, międzyprzedsionkowych oraz czynności mięśnia sercowego podczas ostrych epizodów  PH (np. w ciężkiej postaci dysplazji oskrzelowo -płucnej), może pomóc w identyfikacji pacjentów o najwyższym ryzyku śmiertelności lub konieczności zastosowania u nich terapii krążenia pozaustrojowego. Ponadto, całościowa ocena hemodynamiczna z zastosowaniem TNE może wpłynąć na szybszy powrót do zdrowia u wcześniaków z upośledzoną perfuzją systemową.

Konsultacja TNE powinna być wykonana zawsze kiedy jest potrzeba wyjaśnienia sytuacji klinicznej, jeśli stan pacjenta ulega pogorszeniu czy gwałtownej zmianie. TNE powinno wykonywać się w sposób powtarzany, z częstotliwością uzależnioną od stanu zdrowia pacjenta. Wszystkie oceny TNE muszą być kompleksowe, ponieważ nieoczekiwane odkrycia fizjologiczne, które mogą modyfikować decyzje kliniczne, nie są rzadkością.

Dlatego nasz kurs jest skierowany do neonatologów – specjalistów i rezydentów, pediatrów oraz innych osób wykonujących badania ultrasonograficzne i echokardiograficzne u noworodków na oddziałach patologii i intensywnej terapii noworodka.

Kurs adresujemy do osób, które swobodnie odnajdują podstawowe projekcje w obrazowaniu echokardiograficznym a chciałyby rozszerzyć swoje umiejętności o cenę funkcji serca i hemodynamiki układu krążenia z równoległą oceną ultrasonograficzną innych układów. Jednocześnie, wiedzę zdobytą na naszym kursie chcą wykorzystać do prowadzenia adekwatnego leczenia oddechowego czy precyzyjnego dawkowania leków wspomagających układ krążenia.

Przedstawimy aktualne metody oceny jakościowej funkcji serca, zaproponujemy schemat badania i jego elementy konieczne dla oceny hemodynamicznej, które pomogą w podjęciu właściwej decyzji terapeutycznej. Mamy nadzieję, że dyżurowanie na oddziale intensywnej terapii noworodka stanie się prostsze, decyzje szybsze a leczenie skuteczniejsze, dzięki umiejętnościom nabytym w trakcie trwania kursu noworodkowej celowanej echokardiografii funkcjonalnej.

Jaki lek zastosować u pacjenta z nadciśnieniem płucnym, i dlaczego tlenek azotu przyniósł tylko krótkotrwałą poprawę a małego pacjenta rozwinęła się dodatkowo ciężka hipotensja? Czy drożny przewód tętniczy jest schorzeniem u skrajnego wcześniaka czy może wspomaga rzut prawej lub lewej komory? Czy ciężka hipoksja pourodzeniowa o nieustalonej przyczynie może być wynikiem przedwczesnego zamykania się przewodu tętniczego i jak to udowodnić?

Czy w przełożeniu wielkich pni tętniczych, ciężkiej siniczej przewodozależnej wrodzonej wadzie serca, drożny przewód tętniczy może być powodem komplikacji oddechowych?

Czy rozległe zmiany niedodmowe  i związane z tym cechy nadciśnienia płucnego w TNE są wskazaniem do leczenia podwyższonego oporu płucnego czy najwłaściwsza jest zmiana lub intensyfikacja wentylacji a może utrzymanie przepływu przez drożny przewód tętniczy?

Na te i inne pytania chcemy odpowiedzieć na naszym kursie. Stawiamy na dużą liczbę godzin zajęć praktycznych, na małe grupy ćwiczeniowe, ciekawe przypadki i ich interaktywne omówienie. Pragniemy podzielić się nasza wiedzą oraz doświadczeniami z codziennej pracy z małymi pacjentami. Wierzymy, że przekazywanie umiejętności praktycznych, zdobytych przez nas dzięki pracy w wielospecjalistycznym ośrodku, jakim jest szpital DSK UCKWUM, przysłuży się lepszym wynikom leczenia tej grupy pacjentów. Mamy nadzieję, że nasz kurs wpłynie na dynamiczny rozwój TNE w Polsce a stosowanie jakościowej oceny funkcji układu krążenia i oddechowego stanie się nieodłącznym i codziennym elementem pracy w polskich OITN.

U starszych dzieci i dorosłych powszechne stało się już stosowanie ukierunkowanej ultrasonografii i serca (eFAST, FEEL, POCUS itp.) na oddziałach ratunkowych lub oddziałach intensywnej terapii.  Jest ona stosowana do szybkiej oceny w scenariuszach klinicznych, takich jak hipowolemia, niedociśnienie, stany niskiego rzutu serca, wysięki, sepsa i choroby wieńcowa, resyscytacja oddechowo-krążeniowa. Wśród neonatologów funkcjonują protokół SAFE oraz SAFE R, pozwalających ocenić przyczynę nagłego i/lub zagrażającemu życiu pogorszenia stanu zdrowia.

Opis zakresu kursu:

Celowana echokardiografia noworodkowa (TNE = Targeted Neonatal Echocardiography) to praktyczne wykorzystanie kompleksowej/funkcjonalnej echokardiografii w celu oceny hemodynamiki układu krążenia u noworodków dla zwiększenia precyzji diagnostycznej i terapeutycznej na oddziale intensywnej terapii noworodków. Główny cel to dalsze ulepszanie opieki klinicznej nad noworodkiem.

Noworodkowa ultrasonografia kardiologiczna (Neonatal cardiac point-of-care ultrasound = cPOCUS) to ocena układu sercowo-naczyniowego ograniczająca się do oceny podstawowych projekcji echokardiograficznych, która może dodatkowo obejmować ocenę końcówki cewnika centralnego, identyfikację wysięku osierdziowego i różnicowanie stanu hipowolemii od ciężkiego upośledzenia kurczliwości mięśnia sercowego u hemodynamicznie niestabilnego noworodka.

Badanie z zastosowaniem TNE wymaga odpowiedniego doświadczenia w podstawowym obrazowaniu echokardiograficznym, aby uzyskane obrazy spełniały kryteria prawidłowo wykonanego badania ECHO a podstawowe obliczenia był powtarzalne i nie różniły się znacząco między badającymi.

W przeciwieństwie do TNE, cPOCUS nie obejmuje ilościowej i analitycznej oceny funkcji serca oraz innych narządów. cPOCUS nie powinno być stosowane jako narzędzie przesiewowe do wykrywania CHD; jednak odchylenia od prawidłowej anatomii wykryte lub podejrzewane podczas oceny cPOCUS powinny być skonsultowane w trakcie pediatrycznej echokardiografii lub standardowego TNE, o ile jest to możliwe, szczególnie gdy objawy pacjenta pozostają nierozwiązane pomimo leczenia pod kontrolą cPOCUS.

Ultrasonografia punktowa (POCUS) to krótkie badanie ultrasonograficzne serca przy łóżku pacjenta, ograniczone w swoim zakresie do konkretnych pytań klinicznych. POCUS jest stosowana do oceny innych układów narządów lub jako pomoc podczas procedur inwazyjnych. Niektórzy lekarze wykonujący cPOCUS/POCUS mogą być również przeszkoleni w zakresie TNE. Jednak dla wszystkich lekarzy stosujących ultrasonografię, czy wyłącznie  w ramach POCUS czy z zakresu TNE, kluczowe jest, aby wiedzieli o zakresie czy ograniczeniach swoich umiejętności i mieli możliwość konsultowania czy  wsparcia u bardziej doświadczonych ultrasonografistów, zawsze gdy jest to potrzebne.

Proponowane przez nas szkolenie zawiera się w definicji „echokardiografia wykonana przez neonatologa” (ang. neonatologist performed echocardiography czyli  NPE). Termin NPE, stosowany w brytyjskich i europejskich wytycznych z 2016r. , określa osobę przeprowadzającą ocenę i oceniany narząd docelowy, tutaj neonatologa i serce. Został on uwzględniony w cytowanych poniżej wytycznych.

Słowo wstępu w oparciu o GUIDELINES AND STANDARDS, Guidelines and Recommendations for Targeted Neonatal Echocardiography and Cardiac Point-of-Care Ultrasound in the Neonatal Intensive Care Unit:
An Update from the American Society of Echocardiography 2024 

Jest to dokument grupy zadaniowej Amerykańskiego Towarzystwa Echokardiografii, składającej się z przedstawicieli neonatologii-hemodynamiki, kardiologii dziecięcej, pediatrycznej ultrasonografii kardiologicznej i neonatologii-cPOCUS.

Niniejszy dokument zawiera (1) wskazówki dotyczące celu i uzasadnienia zarówno TNE, jak i cPOCUS, (2) przegląd składników standardowej oceny TNE i cPOCUS, (3) wskazania do TNE oparte na chorobie i/lub scenariuszu klinicznym, (4) wymagania dotyczące szkolenia i oceny opartej na kompetencjach zarówno dla TNE, jak i cPOCUS oraz (5) składniki zapewnienia jakości. (J Am Soc Echocardiogr)

Kurs praktycznej echokardiografii noworodkowej dla neonatologów, pediatrów i kardiologów organizowany przez Klinikę Neonatologii i Chorób Rzadkich oraz Kardiochirurgii Dziecięcej i Transplantologii UCKWUM w Warszawie

Patronat naukowy –  Prof. hab. dr n med. Bożena Kociszewska – Najman
Kierownik Kliniki Neonatologii i Chorób Rzadkich UCKWUM w Warszawie

Kierownictwo merytoryczne kursu: lek. Magdalena Zarlenga i  Jacek Kuźma

Wykładowy i instruktorzy:

• lek. Magdalena Zarlenga (neonatolog), Klinika Neonatologii i Chorób Rzadkich UCKWUM w Warszawie
• dr n. med. Jacek Kuźma (kardiolog dziecięcy, pediatra) Kliniki Kardiochirurgii i Transplantologii Dziecięcej UCKWUM w Warszawie
• lek. Patrycja Szostakowska ( neonatolog) Uniwersyteckie Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w Warszawie
• dr n. med. Cezary Niszczota (kardiolog dziecięcy, pediatra) Klinika Neonatologii i Chorób Rzadkich UCKWUM w Warszawie
• dr n. med. Anna Perdzyńska ((neonatolog, pediatra, chirurg dziecięcy), Klinika Neonatologii i Chorób Rzadkich UCKWUM w Warszawie

Kurs neo-kardiologii w dniach 17-18.10.2025 w formie hybrydowej:

Część teoretyczna online – wkłady dostępne od 10 dni przed rozpoczęciem się części praktycznej

Część praktyczna 2 dni ćwiczeniowe
17.10.2025 /piątek/ w godzinach 15-18.00
18.10.2025 /sobota / w godzinach 9-16.45

WYKŁADY ON – LINE

Tematy wykładów w części teoretycznej kursu

Patrycja Szostakowska
Fizjologia układu krążenia u noworodka

1/ Okres pourodzeniowej adaptacji układu krążenia u noworodków; odrębności układu krążenia u dzieci z ekstremalnie małą urodzeniową masą ciała (ELBW); 30 minut
2/ skale oceny drożnego przewodu tętniczego, wskazania do leczenia drożnego przewodu tętniczego, algorytmy postępowania leczniczego na podstawie wyników badania echokardiograficznego, 30 minut
3/ leczenie hipotensji u dzieci z ekstremalnie małą urodzeniową masą ciała (ELBW); 30 minut
3/ POCUS – podstawowe obrazy i przepływy (mózgowe / przepływy trzewne / nerkowe w określonych stanach kardiologicznych i neonatologicznych); 30 minut

Jacek Kuźma

Obrazowanie echokardiograficzne celowane na ocenę strukturalną i funkcjonalną, z oceną hemodynamiki we wrodzonych wadach serca u noworodka i z elementami obrazowania płuc dla podjęcia interwencji medycznej.

1/ Technika oceny parametrów funkcji serca (30`) – wskazania do TnEcho, schemat badania, analiza badania.
(https://www.asecho.org/wp-content/uploads/2024/04/PIIS0894731723006235.pdf) 60 minut + 60 minut

2/ Krytyczne wady serca – ocena przewodozależności, restrykcja przewodu tętniczego (prenatalna i postnatalna) 90 minut

3/ Restrykcja otworu owalnego w krytycznych wadach serca – kiedy ma znaczenie i czy zawsze konieczna jest septostomia balonowa?; 30 minut

Magdalena Zarlenga

Echokardiografia i ultrasonografia płuc, z elementami cPOCUS; CPUS (Lung ultrasound + nECHO). Hemodynamika. Interakcje między układami oddechowym i krążenia. Nadciśnienie płucne.

1/ Nadciśnienie płucne (PH) – rodzaje nadciśnienia płucnego,  różnicowanie w oparciu o badanie echokardiograficzne + wywiad + stan kliniczny noworodka 60 minut

2/ Leki kardiologiczne stosowane w intensywnej terapii noworodka (jaki, jak, kiedy stosować); ocena wolemii komory prawej i lewej; przyczyny hipowolemii w oparciu o ocenę oporów naczyniowych i charakter przepływu naczyniowego, rola przecieków zewnątrz – i wewntątrzsercowych w okołoporodowej stabilizacji układu krążenia 60 minut

3/ Cardiopulmonary ultrasound (CPUS) = Lung ultrasound + TnECHO vs. cPOCUS.

Rola w diagnostyce klinicznej, z uwzględnieniem zasad prowadzenia wsparcia oddechowego w nagłych i przewlekłych stanach neonatologicznych i kardiologicznych.
Różnice między cPOCUs a TnECHO, wskazania kliniczne oraz umiejętności techniczne potrzebne do stosowania każdego z protokołów badania.
Podstawy cPOCUS oraz zgadanienia z zakresu: cewniki naczyniowe, tamponada osierdzia, charakterystyka przepływów naczyniowych. Protokoły diagnostyczne (m.in. SAFE, SAFE R, ESTHER, leczenia hipotensji etc.); 90 minut

Anna Perdzyńska
4/ Ultrasonografia płuc, z niezbędnymi dla kontekstu klinicznego elementami POCUS.

1. Lung utrasound scale (skala LUS) znaczenie dla dalszego postępowania diagnostyczno- terapeutycznego konkretnych stanów chorobowych (w BPD, wsk. do podaży surfaktantu, do ekstubacji, zakończenia wsparcia oddechowego nieinwazyjnego, planowania kontroli ultrasonograficznej i echokardiograficznej); (30`)
2. Różnicowanie zaburzeń oddychania z użyciem US oraz POCUS – odma, niedodma, RDS, TTN, przepuklina przeponowa, relaksacja przepony, obrzęk płuc, krwotok do płuc, inne stany nagłe; cechy zapalenia płuc i różnicowanie z konsolidacją / niedodmą, wątpliwości diagnostyczne, wskazanie do leczenia; wysięki/ przesięki (ocena objętości, wskazania do odbarczania); zrosty / zakażenia w obrębie jamy opłucnowej; (30`)